Søkje dispensasjon

Det kan dispenserast frå bestemmelsar fastsett i eller i medhald av plan- og bygningsloven. Det kan for eksempel dispenserast frå arealplaner, byggjeforbud i strandsona (pbl § 1-8), forskrifter og lokale vedtekter.

Det kan ikkje dispenserast frå saksbehandlingsreglane i plan- og bygningslova eller byggesaksforskrifta (SAK10). Det er i praksis heller ikkje særleg aktuelt å dispensere frå lovas krav til estetisk kvalitet i det som byggast, eller frå sikkerheiskrava i byggteknisk forskrift (TEK17).

Alle arealplanar har vært gjennom ein omfattande politisk prosess, der naboar, interesseorganisasjonar og andre rørte partar har hatt moglegheit til å påverke.

Ein plan skal vere forutsigbar slik at alle veit kva som gjeld i sitt område. Derfor skal kommunen berre unntaksvis gje dispensasjon.  

Ein dispensasjon endrar ikkje en plan, men gjev deg løyve til å fråvike planen i det konkrete tilfellet søknaden din gjeld.

Du sender inn søknaden saman med byggjesøknaden evt. delingssøknaden. I søknaden må det kome fram kva du søker dispensasjon frå. Søknaden må vere grunngjeven, og skal skrivast på eige ark. Du må varsle naboar og gjenboarar før du sender en dispensasjonssøknad til kommunen.  Det må kome fram av nabovarselet at søknaden er ein dispensasjonssøknad.

Du kan få dispensasjon dersom:

• Føremålet med arealplanen ikkje vert vesentleg tilsidesett
• Fordelane ved å gi dispensasjon er klart større enn ulempene etter en samla vurdering

Begge disse vilkåra må være oppfylt for at kommunen kan vurdere å gi dispensasjon.

Føresegnene i § 19-1 i plan- og bygningslova (pbl) krev at du grunngjev søknaden. 

Plankravet
1. Når du skal skrive grunngjeving skal du vurdere om omsynet bak føresegna du søkjer dispensasjon frå blir sett vesentleg til side. (Kva omsynet bak ei føresegn er finn du ut ved å lese forarbeida til føresegna eller annan juridisk litteratur. Forarbeida til føresegnene til ulike arealplanar finn du i eit dokument som heiter planbeskrivelse. Denne finn du på arealplaner.no, som er vårt planinnsyn).

Denne vurderinga kan du gjere på følgjande måte: 
•    Skriv kva omsynet bak føresegna er. Skriv så kvifor du meiner at føresegna ikkje i vesentleg grad set dette omsynet til side. 
•    Dersom det du skal byggje/gjere har noko å seie for nokre av dei omsyna som er nemnde i føremålsavgjerda til plan- og bygningsloven (§ 1-1), kommentere du dette. 
•    Dersom statlege eller regionale styresmakter allereie har uttalt seg negativt til det du skal byggje /gjere, kommenterer du dette også. (Om dispensasjonen kjem inn på saksområda til fylkeskommunen eller andre statlege styresmakter, må saka sendast på høyring etter §§ 19-1 og 21-5 i pbl. og etter SAK10 § 6-2. Vanlegvis vil sakshandsamar i kommunen ta seg av dette, men tiltakshavar/ansvarleg søkjar kan velje å gjere dette sjølv før du sender søknaden om dispensasjon til kommunen.) 
 

Fordelar mot ulemper
2. Grei ut om kvifor fordelane ved å gje dispensasjon er klart større enn ulempene. Det kan du gjere på følgjande måte: 
•    Skriv kva som er ulempene med det du skal byggje/gjere. Det kan til dømes vere ulemper for ålmenta, naboar, for det omsynet føresegna er meint å ta vare på. 
•    Skriv deretter kva som er fordelane med dispensasjonen. 
•    Vurder fordelar og ulemper opp mot kvarandre, og grunngje kvifor du meiner fordelane er klart større enn ulempene.

Søkjer du dispensasjon frå pbl. eller forskrifter til loven tek du også med kva slags fordelar og ulemper dispensasjonen kan få for helse, miljø, tryggleik og tilgjenge i desse punkta. På denne måten set du dei ulike interessene i saka opp mot kvarandre, for til slutt å konkludere med at vilkåra for å gje dispensasjon er til stades. (Konkluderer du med at dei ikkje er til stades, sender du ikkje søknaden til kommunen.)
 

Når kommunen mottar søknaden din har den etter pbl § 21-7 maksimalt 12 veker på seg til å gi deg svar. Kommunen vurderer først om dispensasjonssøknaden inneheld all naudsynt dokumentasjon. Dersom dispensasjonen berører fylkeskommunens eller andre statlige myndigheters saksområder, vil saken bli sendt på høyring dersom du som tiltakshavar / ansvarlig søkar ikkje allereie har gjort dette. (Andre myndigheter har 4 vekers svarfrist, og kommunens 12-ukersfrist kan bli forlenga med desse 4 vekene). Kommunen kan i nokre tilfelle forlenge fristen.

Kommunen vil i sin vidare behandling vurdere om vilkåra for å kunne gi dispensasjon etter pbl § 19-2 er til stade.

Kjem  kommunen fram til at vilkåra for å kunne gi dispensasjon er oppfylt, vil du normalt få innvilga søknaden din. Du vil då få eit svarbrev med vedtak om innvilgelse av dispensasjon. Kommunen kan sette vilkår for dispensasjonen.

Kjem kommunen fram til at vilkåra ikkje er oppfylt, skal kommunen avslå søknaden din. Du vil då få eit svarbrev med vedtak om avslag. Alternativt kan kommunen kontakte deg og gi deg rettleiing om alternative måtar å kommer frem til ønsket resultat på.

Ingen har krav på dispensasjon.

Både du og andre med rettsleg klageinteresse (det kan til dømes vere naboar eller andre berørte myndighet) kan eventuelt klage på vedtaket etter bestemmelsene i forvaltningslovas kapittel VI.

Om det du skal byggje er unnateke søknadsplikt etter pbl § 20-5 og SAK10 § 4-1 kan du gå i gang med å byggje.

Om det du skal bygge er søknadspliktig etter pbl § 20-2, og du ikkje har søkt om løyve til tiltak samtidig med dispensasjonssøknaden, kan du nå søke om løyve til tiltak.

Har du fått innvilga mellombels dispensasjon etter pbl § 19-3, gjeld vedtaket for tidsrommet du har fått innvilga, eventuelt til kommunen gir beskjed om at dispensasjonen opphøyrer. Når tida er ute er du sjølv ansvarleg for fjerning / opphøyr av bruk.

Ein dispensasjon har etter pbl § 21-9 ein gyldighet på 3 år frå dato for vedtaket. Har du ikkje sendt inn søknad om løyve til tiltak innan den tid, eller begynt å bygge innan same tid (dersom du har søkt om dispensasjon og løyve til tiltak samtidig) fell den bort. Ynsker du fortsatt dispensasjon for å byggje må du søke på nytt.

Unntak frå krav i TEK17 for tiltak i eksisterande bygg:

Skal du byggje om, rehabilitere (så omfattande at det blir søknadspliktig) eller endre bruken av eksisterande bygg, og du ikkje klarer å oppfylle krava i TEK17 fullt ut, kan du søke om unntak etter pbl § 31-2 fjerde ledd. Vilkåra for unntak frå TEK17 er annleis enn vilkåra for dispensasjon. Du finner meir informasjon om vilkåra for unntak og korleis gå fram for å søke om dette i Eksempelsamling om anvendelse av byggereglene ved arbeid på eksisterande byggverk - pbl § 31-2.

Mindre reguleringsendring:

Nokre gonger vil det å søke om ei mindre reguleringsendring, jf. pbl § 12-14 andre ledd, vere eit riktigare og betre alternativ enn å søke om dispensasjon. Det er tilfelle om planbestemmelsen du ynsker så søke permanent dispensasjon frå er ein bestemmelse som mange andre i same område allereie har fått dispensasjon frå, og/eller fleire vil komme til å søke om. Altså når det eigentleg er behov for å endre noko i planen permanent slik at det ikkje er lenger er naudsynt å søke om dispensasjon. Om dette er tilfelle, og du likevel først søker om dispensasjon, kan det vere at du får beskjed frå kommunen om at du heller må søke om en reguleringsendring.

Med mindre endring meinast endringar som ikkje har nemneverdig betyding for noe berørte parters interesser. Med parter meinast naboar, fagmyndigheter og andre som kan bli berørt. Ofte kan endring av det som allereie ligg i planen gjerast som mindre endringar. Eksempelvis ei mindre justering av grensa mellom to formål, ei mindre justering av byggegrenser og frisiktsoner, ei mindre justering av lovleg grad av utnytting o.l. Innføring av nye element, eller større endringar som for eksempel endring av føremål (eksempelvis frå bustad til forretning), kan vanlegvis ikkje vert utført som mindre endring. Det må gjerast som ei ordinær reguleringsendring, jf. pbl § 12-14 første ledd.

Om du ser at det du ynsker så søke dispensasjon frå i ein reguleringsplan truleg heller bør gjerast som ei endring av planen anbefaler vi at du i første omgang kontaktar kommunen for å avklare om du kan gå vegen om ei mindre reguleringsendring, eller om det er snakk om en ordinær endring av planen. Det er til ei viss grad opp til kommunens skjønn å avgjere dette. Er konklusjonen at du må om endring av reguleringsplanen er neste skritt å søke hjelp hos nokre med planfagleg kompetanse for hjelp til utforming av søknaden og til søknadsprosessen. Ordinær reguleringsendring fylgjer same saksgong som en ny reguleringsplan og avgjerast av kommunestyret. Ein mindre vesentlig endring kan avgjerast av kommunestyret eller eit underutval .

Søknadsskjema